Skutki patriarchatu w historii

Przeglądając karty historii, bez wątpienia dostrzeżemy piętno, jakie zostawił (i nadal pozostawia) na niej patriarchat - system społeczny, w którym władza, dziedziczenie i sukcesja przynależą do mężczyzn. W podręcznikach od historii wydawnictwa ,,Nowa era” występują infografiki ,,Postać historyczna”, które przybliżają życiorys i osiągnięcia danej osoby. W części dla klas 1 liceum ogólnokształcącego i technikum (zakres podstawowy) na ponad czterdzieści starannie opisanych postaci męskich przypada wyłącznie jedna kobieca. Inne wpływowe postacie zostały zupełnie pominięte lub wyłącznie wspomniane między wierszami.

Czy feminatywy są kontrowersyjne?

Osiągnięcia kobiet, bez względu na wagę ich odkryć, śmiałość poczynań czy stopień geniuszu, są nieustannie pomijane, a w niektórych przypadkach wymazuje się je całkowicie z kart historii. Za ,,kontrowersyjne” niektórzy uważają nawet używanie feminatywów, czyli żeńskich form gramatycznych nazw zawodów. Rzeczowniki te są jednak poprawne gramatycznie, a nawet istnieją w polszczyźnie od samego jej początku. Największe oburzenie budzi używanie feminatywów przy nazwach zawodów naukowych, takich jak naukowczyni, chirurżka, adwokatka, astronomka, psycholożka. Uprzedzenia te wiążą się ze stereotypami oraz ze wspomnianym wyżej piętnem odciśniętym przez patriarchat.

Dlaczego powinniśmy uczyć się o ważnych postaciach kobiecych w nauce?

Popularyzacja osiągnięć kobiet w nauce może przyczynić się do zwiększenia różnorodności, poprawy jakości badań oraz promowania równości płci na płaszczyźnie zawodowej. Ponadto, taka wiedza może pomóc w uzupełnieniu historii, która często przedstawiona była z perspektywy mężczyzn. Pokazanie wkładu kobiet może pomóc w uzyskaniu pełniejszego i bardziej zrównoważonego obrazu historii nauki.

Oto 7 życiorysów ,,zapomnianych” kobiet, które przyczyniły się do rozwoju nauki, świadomości społeczeństwa.

•Hypatia z Aleksandrii

urodzona ok. 370 r.
zmarła 8 marca 415 r.
Hypatia była matematyczką i filozofką uwielbiającą nauki przyrodnicze. Spędzała całe dnie w słynnej Bibliotece Aleksandryjskiej, gdzie wraz ze swoim ojcem studiowali zwoje. Sama również spisywała swoje teorie geometryczne i arytmetyczne, a jej wykłady cieszyły się wielką popularnością. Nauczała astronomii i skonstruowała przyrząd - astrolabium, służący do określania położenia Słońca, Księżyca i gwiazd w dowolnym momencie. Niestety, o Hypatii dowiedzieliśmy się wyłącznie z listów jej studentów, gdyż wszystkie jej zwoje i teorie spłonęły wraz z Biblioteką Aleksandryjską. W podręczniku od historii, który obejmuje zakres czasowy, w którym naukowczyni żyła, niestety nie ma o niej nawet wzmianki.

•Zhenyi Wang

urodzona w 1768 r.
zmarła w 1797 r.
Zhenyi Wang była kobietą wszechstronną. Opanowała bowiem wiele dziedzin nauki np. matematykę, medycynę, geografię, a uwielbiała wręcz poezję. Przeszkadzały jej ludowe przesądy dotyczące zaćmienia Księżyca. W domowych warunkach przeprowadziła eksperyment, który pozwolił jej dokładnie opisać przebieg zjawiska. Wang była też zwolenniczką udostępniania wiedzy każdemu, więc jej traktaty naukowe pisane były prostym językiem, mimo pochodzenia z arystokratycznej rodziny. W swojej poezji często podkreślała wagę równego traktowania mężczyzn i kobiet.

•Gerty Cori

urodzona 15 sierpnia 1896 r.
zmarła 26 października 1957 r.
Gerty Cori była amerykańską biochemiczką czeskiego pochodzenia. Była jedną z pierwszych kobiet przyjętych na wydział medyczny w Pradze. Na studiach poznała swojego męża, wraz z którym prowadziła wiele badań naukowych. Wspólnie z mężem, Carlem Ferdinandem Corim, Gerty odkryła rolę enzymu zwanej fosforylazy glikogenowej w przemianie glikogenu, substancji gromadzonej w wątrobie i mięśniach, w glukozę. Ta praca przyczyniła się do zrozumienia mechanizmu regulacji stężenia glukozy we krwi oraz do opracowania skutecznych metod leczenia cukrzycy. Za swoje odkrycia otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Cori była pierwszą obywatelką Stanów Zjednoczonych, która otrzymała taką nagrodę za działalność naukową. ,,Uważam, że w sztuce i nauce jednako przejawia się świetność umysłu. Nie dostrzegam między nimi sprzeczności” ~ Gerty Cori

•Alice Ball

urodzona 24 lipca 1892 r.
zmarła 31 grudnia 1916 r.
Alice Ball była afroamerykańską chemiczką, urodzoną w Seattle, w stanie Waszyngton. Studiowała chemię na University of Washington, gdzie uzyskała bakalaureat i magisterium. Następnie kontynuowała swoją edukację na Uniwersytecie Hawajskim, gdzie zdobyła stopień doktora chemii w 1915 roku. Ball opracowała skuteczną metodę leczenia trądu, choroby bakteryjnej, która w tamtych czasach była nieuleczalna. Stworzyła lek z oleju chaulmoogra, który był używany do leczenia skóry pacjentów z trądem. Wcześniej stosowane leki na trąd powodowały wiele skutków ubocznych i były nieskuteczne, ale metoda opracowana przez Ball znacznie poprawiła skuteczność leczenia. Niestety, Alice Ball zmarła w wieku 24 lat, zanim zdążyła opublikować pełne wyniki swoich badań. Jej wynalazek kontynuowali i rozwijali inni naukowcy, jednak przez długi czas Ball nie była uznawana za twórcę tej metody, a jej osiągnięcia zostały niedocenione. Dopiero po wielu latach jej wkład w dziedzinie medycyny został doceniony i uznanie zaczęto jej się należycie przypisywać.

•Brenda Milner

Brenda Milner to kanadyjska neuropsycholożka urodzona w 1918 roku w Manchesterze. Studiowała psychologię na Uniwersytecie w Cambridge, a następnie kontynuowała swoją edukację na Uniwersytecie McGill w Montrealu, gdzie uzyskała doktorat w 1952 roku. Brenda Milner jest uznawana za pionierkę w dziedzinie neuropsychologii. W latach 50. i 60. XX wieku prowadziła badania na pacjentach, którzy przeszli operację usunięcia części mózgu, w tym hipokampów. Jej badania pozwoliły na odkrycie, że hipokampy są istotne dla procesu pamięci, co otworzyło nowe kierunki w badaniach nad pamięcią i funkcjonowaniem mózgu. W 1990 roku Brenda Milner została wyróżniona Nagrodą Kavli za neurobiologię, a w 2004 roku otrzymała Nagrodę Grawemeyera w dziedzinie psychologii. W ciągu swojej kariery Milner była autorką licznych publikacji naukowych i stała się jedną z najbardziej szanowanych i wpływowych naukowców w dziedzinie neuropsychologii. W wieku ponad 100 lat nadal prowadzi badania naukowe i wykłady na Uniwersytecie McGill w Montrealu.

•Helen Keller

urodzona 27 czerwca 1880 r.
zmarła 1 czerwca 1968 r.
Keller urodziła się w Alabamie i straciła wzrok i słuch w wyniku choroby w wieku 19 miesięcy. W wieku siedmiu lat zaczęła uczyć się pod opieką Anny Sullivan, która stała się jej nauczycielką i mentorką na całe życie. Dzięki Sullivan, Keller nauczyła się języka migowego i wkrótce rozpoczęła naukę w szkole dla niewidomych. Helen opanowała również alfabet Brille’a i nauczyła się kilku języków: francuskiego, niemieckiego, łaciny i greki. Keller była również znaną działaczką społeczną i walczyła o prawa kobiet, prawo do głosowania i równość rasową. Była również jedną z założycielek American Civil Liberties Union. Pomimo trudności, z którymi musiała się zmierzyć - pisała książki, artykuły, prace naukowe, a przede wszystkim została inspiracją dla wielu osób mierzących się z niepełnosprawnościami.

•Rosalind Franklin

urodzona 25 lipca 1920 r.
zmarła 16 kwietnia 1958 r.
Rosalind Franklin była brytyjską chemiczką zajmującą się krystalografią promieniami rentgenowskimi. Wniosła znaczny wkład w zrozumienie struktury kwasów nukleinowych, co pomogło w odkryciu struktury DNA. Korzystając z techniki dyfrakcji rentgenowskiej, Franklin uzyskała wysokiej jakości obrazy molekularne, które pozwoliły na lepsze zrozumienie struktury DNA. Zdobywcy Nagrody Nobla - James Watson i Francis Crick, bez zgody naukowczyni, wykorzystali jej wyniki badań do opracowania modelu helisy kwasu deoksyrybonukleinowego. Rosalind przed ogłoszeniem wyników tego badania zmarła na raka. Później doceniono znaczenie pracy Franklin, a jej wkład w odkrycie struktury DNA został uznany. Przyznano jej wiele nagród i wyróżnień pośmiertnych, a jej postać stała się symbolem dla kobiet w nauce i przypomina nam, jak ważne jest docenianie pracy i wkładu kobiet w nauce i technologii.

International Day of Women and Girls in Science (Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce - 11.02) został ustanowiony przez ONZ właśnie po to, by uznawać kluczową rolę, jaką odgrywają kobiety i dziewczęta w środowiskach naukowych i technologicznych. Historie przytoczone powyżej są wyłącznie inspiracją dla wielu, ale też ukazują realia, z którymi niektóre naukowczynie musiały się zmierzyć. W końcu Alice Ball i Rosalind Franklin za swojego życia nie otrzymały żadnego uznania za swoją pracę, a mimo to, nie poddawały się i wciąż dążyły do poznawania trudnych nauk, gdyż kierowały się chęcią zmiany świata, szerzenia wiedzy, a nie chciwością, pychą.

Joanna Lewandowska